Bệnh Chagas được các chuyên gia gọi là “khủng hoảng sức khỏe cộng đồng thầm lặng” tại Hoa Kỳ. Căn bệnh truyền nhiễm chết người này, do ký sinh trùng gây ra, vốn từng chỉ được coi là đặc hữu ở Mỹ Latinh. Tuy nhiên, báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) vào tháng 9/2025 đã xác nhận Chagas là bệnh đặc hữu tại Hoa Kỳ, với số ca nhiễm đang gia tăng, đặc biệt là ở các bang miền Nam.
Mục lục bài viết
“Nụ hôn chết người” của bọ xít triatomine
Thủ phạm lây truyền bệnh Chagas là loài bọ xít hôn (bọ triatomine), một loại côn trùng hút máu đã được tìm thấy ở 32 bang trên khắp nước Mỹ. Cái tên nghe có vẻ lãng mạn, nhưng vết cắn của chúng có thể gây chết người.
Bọ xít hôn thường tấn công vào ban đêm, cắn vào mặt hoặc tay người đang ngủ, sau đó thải phân gần vết cắn. Chính trong phân này chứa ký sinh trùng Trypanosoma cruzi, tác nhân gây bệnh. Ký sinh trùng dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua da bị tổn thương khi nạn nhân gãi, hoặc qua niêm mạc. Bệnh còn có thể lây qua đường máu, ghép tạng hoặc truyền từ mẹ sang con.
Mối nguy kép đối với con người và vật nuôi
Bệnh Chagas không chỉ đe dọa con người mà còn tấn công cả vật nuôi và động vật hoang dã, trong đó chó là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Chó có thể bị nhiễm bệnh khi bị bọ xít cắn hoặc không may ăn phải chúng.
Tiến sĩ Brad Ryan, một bác sĩ thú y chuyên về động vật hoang dã, cảnh báo rằng loài bọ này “không phân biệt đối xử” khi chọn vật chủ. Chúng mang ký sinh trùng T. cruzi tấn công trực tiếp vào các tế bào cơ tim, mạch máu và hệ tiêu hóa, gây tổn thương mô nghiêm trọng.
Tiến trình bệnh: Giai đoạn thầm lặng và tàn phá
Bệnh Chagas tiến triển qua hai giai đoạn: cấp tính và mãn tính.
Ở giai đoạn cấp tính, đa số người bệnh không có triệu chứng rõ ràng, thường chỉ cảm thấy mệt mỏi, sốt nhẹ, dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Một dấu hiệu đặc trưng hiếm gặp là sưng một bên mí mắt (dấu hiệu Romana).
Khi bệnh chuyển sang giai đoạn mãn tính (thường sau nhiều năm), ký sinh trùng ẩn náu trong mô tim và hệ tiêu hóa, âm thầm tàn phá. Ở người, khoảng 20-30% ca nhiễm tiến triển thành bệnh cơ tim Chagas, dẫn đến loạn nhịp, suy tim và nguy cơ đột tử.
Đối với chó, bệnh thường diễn tiến nhanh và dữ dội hơn, chỉ vài tuần sau khi nhiễm. Chúng dễ bị viêm cơ tim mãn tính, suy tim, và dấu hiệu đầu tiên đôi khi chỉ là chó gục xuống và chết đột ngột mà chủ nuôi không kịp phát hiện.
Thách thức chẩn đoán và vai trò của One Health
Việc chẩn đoán bệnh Chagas là một thách thức lớn. Ở người, ký sinh trùng chỉ xuất hiện trong máu ở giai đoạn sớm. Sau đó, bác sĩ cần dựa vào xét nghiệm PCR hoặc xét nghiệm kháng thể để phát hiện.
Trong thú y, công ty Antech Diagnostics đã phát triển bộ xét nghiệm PCR tiên tiến dành riêng cho chó và mèo, giúp phát hiện DNA của T. cruzi ở nồng độ cực thấp. Theo Tiến sĩ Ryan, nếu thú cưng có biểu hiện lờ đờ, yếu ớt hoặc chủ nhân thấy bọ xít hút máu quanh nhà, cần phải nghĩ đến khả năng bệnh Chagas.
Các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của triết lý “One Health”, coi sức khỏe con người, động vật và môi trường là một thể thống nhất. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng là chìa khóa để bảo vệ bản thân và vật nuôi trước mối đe dọa thầm lặng nhưng nguy hiểm này.
Mầm bệnh lây lan giữa động vật và con người là cốt lõi của “One Health”. Để phòng ngừa hiệu quả những mối đe dọa như bệnh Chagas, vai trò của đội ngũ chuyên gia trong việc giám sát, chẩn đoán và điều trị bệnh trên vật nuôi là vô cùng thiết yếu. Tìm hiểu sâu hơn về chuyên ngành quan trọng này tại đây: https://tuaf.vn/nganh-thu-y
Nguồn: GenK