Nông nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển dịch chiến lược, từ vai trò “trụ đỡ” truyền thống sang “động lực tăng trưởng mới” gắn liền với đổi mới công nghệ. Ngành nông nghiệp công nghệ cao hiện nay được định hình bởi ba mô hình kinh doanh cốt lõi, bao gồm mô hình tích hợp toàn chuỗi giá trị, mô hình chuyên biệt hóa một mắt xích hướng xuất khẩu và mô hình nền tảng công nghệ AgriTech.
Đây là ba hướng phát triển quan trọng giúp nông nghiệp Việt Nam tạo ra sự đột phá về năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành sức mạnh tăng trưởng bền vững, ngành vẫn phải đối mặt với những rào cản về vốn đầu tư, quy mô sản xuất và sự thiếu đồng bộ trong khung pháp lý, đặc biệt là đối với các lĩnh vực mới như tín chỉ carbon.
Mục lục bài viết
Ba mô hình kinh doanh của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị nông nghiệp
Mô hình tích hợp toàn chuỗi giá trị
Mô hình tích hợp toàn chuỗi giá trị là hướng đi mà nhiều doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực chăn nuôi và thực phẩm đang triển khai. Doanh nghiệp đầu tư theo chiều dọc, kiểm soát toàn bộ quy trình sản xuất – từ đầu vào như thức ăn chăn nuôi, con giống, đến việc tổ chức trang trại, vận hành nhà máy chế biến và quản lý hệ thống phân phối sản phẩm cuối cùng.
Mục tiêu của mô hình này là khép kín chuỗi cung ứng, đảm bảo chất lượng đồng đều và an toàn thực phẩm “từ trang trại đến bàn ăn”. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đã tích hợp các yếu tố phát triển bền vững, truy xuất nguồn gốc và thân thiện với môi trường vào quy trình sản xuất.
Để vận hành hiệu quả, các công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 như trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn được áp dụng sâu rộng trong quản lý. Mô hình này giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định, tăng hiệu quả kinh doanh và tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trên thị trường trong nước và quốc tế.
Mô hình chuyên biệt hóa một mắt xích – Hướng đến xuất khẩu
Bên cạnh mô hình tích hợp chuỗi, nhiều doanh nghiệp lựa chọn hướng đi chuyên biệt hóa – tập trung phát triển sâu một mắt xích trong chuỗi giá trị nông nghiệp. Các doanh nghiệp này chú trọng vào một lĩnh vực cụ thể như giống cây trồng, vật tư nông nghiệp công nghệ cao hoặc chế biến sâu nông sản đạt chuẩn quốc tế.
Hướng đi này giúp doanh nghiệp đạt đến trình độ chuyên môn hóa cao, tận dụng thế mạnh riêng để vươn ra thị trường toàn cầu. Các sản phẩm được phát triển theo hướng đạt chuẩn quốc tế như ISO, HACCP hay GlobalGAP, mở ra cơ hội xuất khẩu bền vững. Mô hình chuyên biệt hóa không chỉ nâng tầm chất lượng nông sản Việt Nam mà còn khẳng định vị thế của ngành nông nghiệp Việt trên bản đồ xuất khẩu thế giới.
Mô hình nền tảng công nghệ (AgriTech)
Mô hình nền tảng công nghệ là xu hướng mới trong nông nghiệp hiện đại. Thay vì trực tiếp sản xuất quy mô lớn, doanh nghiệp tập trung phát triển các giải pháp công nghệ số giúp nông dân và hợp tác xã tối ưu hóa sản xuất và phân phối.
Ở cấp độ sản xuất, công nghệ cảm biến IoT và trí tuệ nhân tạo được ứng dụng để đo lường các chỉ số dinh dưỡng như N, P, K, pH… giúp người nông dân canh tác chính xác hơn. Nhờ đó, năng suất có thể tăng lên đến 30%, trong khi lượng phân bón và nước tưới giảm từ 30–50%.
Ở cấp độ chuỗi cung ứng, các nền tảng số B2B giúp kết nối trực tiếp người nông dân và hợp tác xã với các doanh nghiệp, đối tác phân phối và thị trường quốc tế. Một số hệ thống còn sử dụng dữ liệu lớn và công nghệ viễn thám để dự báo sâu bệnh, thời tiết và giá cả, giúp quản lý sản xuất hiệu quả hơn. Sự kết hợp giữa “trồng tốt” và “bán tốt” đang hình thành nên một mô hình nông nghiệp minh bạch, năng suất cao và có tính cạnh tranh vượt trội.
Cơ hội bứt phá từ ngành rau quả và kinh tế carbon
Ngành rau quả đang nổi lên như lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất của nông nghiệp Việt Nam. Trong 9 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu rau quả đạt khoảng 6,11 tỷ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước, và được kỳ vọng cán mốc 8 tỷ USD cho cả năm. Trong đó, sầu riêng là mặt hàng nổi bật nhất với kim ngạch xuất khẩu đạt 3,2 tỷ USD, chiếm gần một nửa tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Thành công này đến từ việc mở cửa chính ngạch thị trường Trung Quốc, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe về an toàn thực phẩm và thực hành nông nghiệp tốt như GlobalGAP, HACCP và ISO 22000.
Bên cạnh ngành hàng rau quả, kinh tế carbon đang trở thành hướng phát triển tiềm năng. Tín chỉ carbon không chỉ là công cụ giúp doanh nghiệp thể hiện cam kết phát triển bền vững mà còn là nguồn doanh thu mới. Việt Nam đã thu về 51,5 triệu USD từ việc bán 10,3 triệu tín chỉ REDD+, và nếu tận dụng tốt các giải pháp canh tác carbon thấp, ngành nông nghiệp có thể tạo ra khoảng 57 triệu tín chỉ mỗi năm.
Nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu quan tâm và triển khai chiến lược ESG toàn diện, tích hợp yếu tố môi trường và xã hội vào hoạt động sản xuất. Tuy nhiên, phần lớn vẫn đang trong giai đoạn tìm hiểu, trong khi mới chỉ một tỷ lệ nhỏ thực hiện dự án cụ thể. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển của thị trường tín chỉ carbon còn rất lớn, nhưng cũng cần sự hoàn thiện về khung pháp lý và mô hình kinh doanh phù hợp để đảm bảo tính bền vững lâu dài.
Liên minh hành động giữa Nhà nước, doanh nghiệp và hệ sinh thái khởi nghiệp
Ngành nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam đang đứng trước thời điểm quan trọng để chuyển mình mạnh mẽ. Để biến tiềm năng thành sức bật tăng trưởng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và hệ sinh thái khởi nghiệp.
Nhà nước cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý cho nông nghiệp công nghệ cao và thị trường tín chỉ carbon, đồng thời thúc đẩy ngoại giao nông nghiệp để mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch cho các sản phẩm chiến lược. Doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào công nghệ lõi và dữ liệu, tích hợp các yếu tố ESG vào chiến lược phát triển, kết hợp cả hai hướng đi là chinh phục thị trường quốc tế và xây dựng thương hiệu vững mạnh trong nước.
Đối với các startup và quỹ đầu tư, điều quan trọng là phải có tư duy nền tảng, tạo ra các giải pháp có tính kết nối cao, hợp tác với các tập đoàn và viện nghiên cứu, đồng thời mở rộng hoạt động ra khu vực Đông Nam Á. Sự gắn kết giữa ba yếu tố này sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng, giúp nông nghiệp Việt Nam phát triển toàn diện và bền vững hơn.
Lời kết
Ngành nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam đang mở ra giai đoạn phát triển mới với những cơ hội lớn đi kèm thách thức. Ba mô hình chủ đạo – tích hợp toàn chuỗi giá trị, chuyên biệt hóa một mắt xích và nền tảng công nghệ – đang trở thành nền tảng vững chắc cho sự đổi mới của ngành.
Để nông nghiệp công nghệ cao thực sự trở thành động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế, Việt Nam cần sự đồng hành giữa chính sách hỗ trợ, chiến lược công nghệ của doanh nghiệp và tinh thần sáng tạo của các startup. Khi các yếu tố này được triển khai đồng bộ, nông nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành ngành kinh tế hiện đại, xanh và bền vững trong tương lai.
Để hiểu rõ hơn về ngành Nông nghiệp công nghệ cao, hãy tìm hiểu chi tiết tại đây: https://tuaf.vn/nganh-nong-nghiep-cong-nghe-cao
Nguồn: thuonghieuvaphapluat