Ngành nông nghiệp công nghệ cao (smart agriculture / agritech) tại Nhật Bản đang ở giai đoạn phát triển mạnh mẽ trong khoảng 2024–2025. Nguyên do là sự già hóa dân số nông thôn, tình trạng thiếu nhân lực nông nghiệp truyền thống, cùng áp lực tăng năng suất, chi phí lao động. Do đó, Nhật Bản đẩy mạnh ứng dụng công nghệ như AI, IoT, robot, dữ liệu lớn, hệ thống tự động hóa, nhằm tối ưu hóa sản xuất, giảm chi phí và làm nông nghiệp bền vững hơn. Những động lực này tạo ra cơ hội lớn cho người trẻ, đặc biệt là người Việt Nam muốn học tập hoặc làm việc tại Nhật hoặc mang kiến thức về Việt Nam.
Mục lục bài viết
1. Thực trạng & xu hướng công nghệ cao trong nông nghiệp Nhật Bản
1.1. Quy mô thị trường Smart Agriculture
Theo imarcgroup, thị trường smart agriculture tại Nhật Bản đang tăng trưởng rất nhanh, phản ánh xu hướng chuyển đổi sang nông nghiệp số và tự động hóa trên toàn quốc. Năm 2024, quy mô thị trường đạt 1.209,1 triệu USD, và với tốc độ đổi mới mạnh mẽ trong công nghệ cảm biến, AI, robot và hệ thống quản lý nhà kính thông minh, thị trường được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ấn tượng với CAGR khoảng 14,6% trong giai đoạn 2025–2033. Điều này cho thấy Nhật Bản đang thực sự coi smart agriculture là lời giải dài hạn cho bài toán thiếu hụt lao động, già hóa dân số và yêu cầu nâng cao hiệu quả sản xuất.
Bên cạnh đó, theo JETRO – Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản, nông nghiệp thông minh không chỉ là xu hướng ở Nhật mà còn phát triển mạnh trên quy mô toàn cầu. JETRO dự báo thị trường này sẽ duy trì tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 15% mỗi năm đến năm 2030, cả ở Nhật Bản và thế giới. Đáng chú ý, hai lĩnh vực được đánh giá có nhu cầu tăng đột biến là công nghệ nhà kính thông minh (smart greenhouse technology) và nông nghiệp chính xác (precision farming). Đây là các mảng ứng dụng nhiều cảm biến IoT, phân tích dữ liệu và tự động hóa, giúp giảm chi phí nhân công, tối ưu dinh dưỡng, môi trường và nâng cao sản lượng. Việc Nhật Bản đẩy mạnh đầu tư vào hai lĩnh vực này cho thấy tham vọng của quốc gia trong việc phát triển các mô hình trang trại tiết kiệm nhân lực nhưng có hiệu quả cao.
Kết quả này cũng được củng cố bởi báo cáo từ Yano Research, một trong những tổ chức nghiên cứu thị trường uy tín hàng đầu tại Nhật. Theo báo cáo mới nhất, thị trường nông nghiệp thông minh Nhật Bản trong năm tài chính 2024 ước đạt 33,154 tỷ yên, và dự kiến sẽ tăng lên 38,198 tỷ yên vào năm 2025. Sự tăng trưởng liên tục này chứng minh công nghệ thông minh đang thâm nhập ngày càng sâu vào sản xuất nông nghiệp Nhật Bản, từ nhà kính tự động, hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh, ứng dụng AI theo dõi sinh trưởng cây trồng cho tới tự động hóa trong thu hoạch. Đây cũng là tín hiệu cho thấy các doanh nghiệp, nông hộ và chính quyền đang tích cực đầu tư để đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa nông nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu chất lượng cao.
1.2. Luật & chính sách hỗ trợ ngành Nông Nghiệp Công Nghệ Cao tại Nhật Bản
Theo Yano Research, để thúc đẩy việc ứng dụng rộng rãi công nghệ nông nghiệp thông minh, Nhật Bản đã ban hành Luật Thúc đẩy Ứng dụng Công nghệ Nông nghiệp Thông minh, chính thức có hiệu lực từ tháng 10/2024. Luật này hướng nông nghiệp chuyển từ mô hình sản xuất truyền thống, vốn phụ thuộc nhiều vào sức lao động thủ công, sang quy trình sản xuất hiện đại dựa trên công nghệ.
Điểm đáng chú ý là luật không chỉ tác động đến người trực tiếp sản xuất mà còn mở đường cho sự phát triển của các dịch vụ nông nghiệp theo hợp đồng, các doanh nghiệp cung cấp giải pháp smart-agri, cũng như các phương thức thu mua, phân phối, bán hàng mới trong chuỗi giá trị nông sản. Nhờ đó, công nghệ nông nghiệp thông minh được dự báo sẽ lan tỏa mạnh hơn, tiếp cận cả những đối tượng ngoài phạm vi nhà sản xuất.
Sự phổ cập của nông nghiệp thông minh cũng được kỳ vọng tạo thêm nhiều việc làm tại địa phương và mở ra các mô hình kinh doanh mới, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững cho khu vực nông nghiệp trong tương lai.
2. Công nghệ đột phá trong Nông Nghiệp Công Nghệ Cao tại Nhật Bản
– IoT & Kết nối dữ liệu: Công nghệ IoT trong nông nghiệp Nhật phát triển rất nhanh, dùng cảm biến độ ẩm, nhiệt độ, CO₂, điều khiển hệ thống tưới, bón phân. Theo báo cáo IoT Applications in Agriculture, Số lượng thiết bị không dây được triển khai trong lĩnh vực nông nghiệp dự kiến sẽ tăng từ khoảng 26,5 triệu chiếc vào cuối năm 2023 lên đến 38,2 triệu chiếc vào năm 2028, tương ứng với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) khoảng 7,6%. Bên cạnh đó, số lượng kết nối di động trong nông nghiệp cũng được dự báo tăng từ 2,0 triệu kết nối vào năm 2023 lên 4,1 triệu kết nối vào năm 2028.
– AI & Big Data: AI giúp phân tích dữ liệu cây trồng, dự báo sâu bệnh, tối ưu phân bón, tưới nước theo điều kiện đất và khí hậu. Nhờ đó, nông dân đưa ra quyết định hiệu quả hơn, tiết kiệm chi phí và tăng năng suất.
– Internet of Everything (IoE): Xu hướng mới hơn IoT, IoE tích hợp nhiều loại cảm biến sinh học, công nghệ nano, blockchain để theo sát cây trồng ở mức phân tử, tối ưu hóa quản lý tài nguyên.
– Tự động hóa máy nông nghiệp: Robot kéo, robot gieo hạt, máy gặt tự lái, robot phun phân… đang được phát triển. Ngoài ra, theo arXiv việc retro-fit máy kéo cũ với GNSS + IoT giúp tận dụng máy móc sẵn có, tiết kiệm chi phí đầu tư mới.
– Hệ thống nhà kính thông minh: Nhà kính sử dụng cảm biến, điều khiển tự động môi trường (ánh sáng, nhiệt, CO₂…), rất lý tưởng cho trồng rau, cây hoa cao giá trị.
3. Cơ hội việc làm & học tập trong ngành Nông Nghiệp Công Nghệ Cao cho người Việt tại Nhật
Tại Nhật Bản, cơ hội việc làm trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao đang mở rộng mạnh mẽ, tạo điều kiện để người Việt đảm nhận các vị trí như kỹ sư agritech, kỹ thuật viên vận hành robot nông nghiệp, chuyên viên IoT, quản lý nhà kính thông minh hay phân tích dữ liệu nông nghiệp. Những công việc này thường có mức thu nhập cao hơn đáng kể so với nông nghiệp truyền thống, đặc biệt tại các trang trại mạnh dạn đầu tư vào công nghệ.
Một hướng đi khác là trở về Việt Nam, kinh nghiệm làm việc với công nghệ tiên tiến tại Nhật trở thành lợi thế lớn. Bạn có thể tự xây dựng một mô hình farm công nghệ cao, triển khai nhà kính thông minh, tham gia các startup agritech, hoặc trở thành chuyên gia tư vấn, quản lý tại các trang trại quy mô lớn. Nhiều người còn đóng vai trò cầu nối, đưa công nghệ Nhật vào thực tiễn nông nghiệp Việt Nam.
Về học tập và nghiên cứu, người học có thể lựa chọn du học Nhật Bản hoặc tham gia các chương trình liên kết giữa các trường đại học Việt Nam và Nhật trong lĩnh vực agritech. Bên cạnh đó, một lựa chọn rất phù hợp cho những ai muốn theo đuổi ngành nông nghiệp công nghệ cao nhưng cần sự linh hoạt về thời gian chính là chương trình Đại học Từ xa ngành Nông nghiệp Công nghệ cao của Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên . Đây là chương trình E-Learning được thiết kế hiện đại, cho phép sinh viên vừa học vừa làm, phù hợp với người Việt đang lao động tại Nhật Bản.
4. Thách thức khi tham gia ngành Nông Nghiệp Công Nghệ Cao
– Chi phí đầu tư ban đầu cao: Công nghệ cao như robot, cảm biến, IoT đòi hỏi vốn lớn, đặc biệt nếu muốn xây trang trại công nghệ mới.
– Yêu cầu kỹ năng cao: Cần người lao động không chỉ am hiểu nông nghiệp mà còn thành thạo công nghệ (AI, IoT, lập trình).
– Rào cản ngôn ngữ: Tiếng Nhật là lợi thế lớn khi làm việc tại Nhật, nếu không thành thạo rất khó đảm nhận vai trò kỹ thuật cao.
– Tích hợp công nghệ: Không phải mọi trang trại đều dễ tích hợp công nghệ mới. Việc triển khai nhiều công nghệ khác nhau cần đồng bộ cao.
– Rủi ro công nghệ & vận hành: Sai số trong dữ liệu, hư hỏng phần cứng, chi phí bảo trì cao… là những nguy cơ cần lường trước.
5. Xu hướng tương lai cho ngành Nông Nghiệp Công Nghệ Cao
– Phát triển IoE (Internet of Everything): Không chỉ IoT, mà IoE (cảm biến nano, sinh học, blockchain) sẽ là xu hướng long-term trong nông nghiệp Nhật để quản lý tài nguyên hiệu quả hơn.
– Mở rộng robot & tự động hóa: Robot chuyên dụng hơn, tự động hóa sâu cho cả khâu gieo, thu hoạch, đóng gói…
– Sự kết nối toàn cầu trong agritech: Startup Việt Nam – Nhật Bản có thể hợp tác phát triển farm công nghệ cao, công nghệ IoT, AI để cung cấp sản phẩm sạch cho thị trường quốc tế.
– Nông nghiệp bền vững: Công nghệ cao giúp giảm lượng phân, nước, tăng hiệu suất sử dụng tài nguyên, phù hợp với mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh của Nhật và toàn cầu.
– Hệ thống quản lý trang trại dựa trên dữ liệu lớn: Dữ liệu từ cảm biến, drone, robot sẽ được phân tích bằng AI để đưa ra quyết định sản xuất chính xác hơn.
6. Lời kết
Ngành nông nghiệp công nghệ cao Nhật Bản là một hướng đi tiềm năng lớn cho người Việt Nam muốn học tập, làm việc hoặc khởi nghiệp trong lĩnh vực agritech. Với việc áp dụng các công nghệ hiện đại như AI, IoT, robot và dữ liệu lớn, nông nghiệp Nhật Bản đang tái định hình cách sản xuất lương thực trở nên hiệu quả hơn, bền vững hơn và ít phụ thuộc vào lao động truyền thống.
Nếu bạn là người đam mê công nghệ, thích nông nghiệp và muốn mở rộng trải nghiệm quốc tế, đây là thời điểm rất thích hợp để tiếp cận ngành này. Học hỏi tại Nhật, tích luỹ kinh nghiệm, sau đó mang kiến thức về Việt Nam để phát triển mô hình farm công nghệ cao hoặc tham gia vào startup nông nghiệp thông minh có thể là con đường rất đáng giá.
Hạ Quyên